Η συναισθηματική νοημοσύνη ή EQ (Emotional Intelligence, Emotional Quotient) είναι μια έννοια που εισήχθη από τους επιστήμονες για να περιγράψει εκείνα τα στοιχεία της προσωπικότητας που διαδραματίζουν κύριο ρόλο στην επιτυχία των ανθρώπων στη ζωή τους και στην επαγγελματική τους σταδιοδρομία (Δαλακούρα, 2011).
Σύμφωνα με τον Goleman (2000), ο άνθρωπος διαθέτει δύο είδη νοημοσύνης, τη διανοητική (Intelligence Quotient, IQ) και τη συναισθηματική (Emotional Intelligence, EQ). Η ισορροπημένη ανάπτυξη αυτών των δύο διαστάσεων αποβλέπει στην ευτυχία του ατόμου. Αν η συναισθηματική νοημοσύνη δεν είναι εξίσου αναπτυγμένη με τη διανοητική, τότε δεν εξασφαλίζεται απαραίτητα η ευτυχία του. Οι δεξιότητες των δύο ειδών νοημοσύνης είναι διαφορετικές αλλά συμπληρωματικές. H συναισθηματική νοημοσύνη αποτελεί το σημαντικότερο προγνωστικό της ευτυχίας, καθώς φαίνεται πως το EQ είναι μερικές φορές πιο σημαντικό από το IQ (Goleman, 1995).
Η θεωρία των αναγκών
Η σημασία της συναισθηματικής ανάπτυξης για την ευτυχία του ατόμου φαίνεται ιδιαίτερα από τη θεωρία των αναγκών του Maslow (1995). Σύμφωνα με αυτήν, το άτομο για να φτάσει στην αυτοπραγμάτωση πρέπει να καλύψει πρώτα τις βιοτικές του ανάγκες (τροφή, νερό, στέγη) και έπειτα τις συναισθηματικές.
Η συναισθηματική νοημοσύνη έγινε ιδιαίτερα γνωστή στο ευρύ κοινό μέσα από το βιβλίο του Daniel Goleman “Emotional Intelligence”(1995, 1998). Όμως, η έννοια αυτή στον επιστημονικό χώρο εισήχθη πολύ νωρίτερα από τον Leon Payne (1985). Ακόμα πιο παλιά ο Thorndike (1920) ανέφερε τον όρο κοινωνική νοημοσύνη ως την ικανότητα των ανθρώπων να καταλαβαίνουν τους συνανθρώπους τους και να διαχειρίζονται αποτελεσματικά τις ανθρώπινες σχέσεις.
Η θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης
Έπειτα, ο Gardner (1983) διατύπωσε τη θεωρία της πολλαπλής νοημοσύνης, σύμφωνα με την οποία η νοημοσύνη αποτελείται από οκτώ συνιστώσες, οι οποίες βοηθούν το άτομο στην αναγνώριση και την αντιμετώπιση των προβλημάτων του. Αυτές οι μορφές νοημοσύνης είναι:
- Λεκτική-γλωσσική νοημοσύνη (Verbal Linguistic Intelligence): η ικανότητα χρήσης της γλώσσας στον προφορικό και γραπτό λόγο.
- Λογική-μαθηματική νοημοσύνη (Logical-Mathematical Intelligence): η ικανότητα χρήσης των αριθμών.
- Μουσική-ρυθμική νοημοσύνη (Musical Intelligence): η ικανότητα σύνθεσης μουσικής.
- Οπτική-χωρική νοημοσύνη (Spatial Intelligence): η ικανότητα αντίληψης του χώρου και οπτικοποίησής του.
- Σωματική-Κιναισθητική νοημοσύνη (Bodily Intelligence): η ικανότητα ελέγχου των κινήσεων του σώματος.
- Διαπροσωπική νοημοσύνη (Interpersonal Intelligence): η ικανότητα αντίληψης του εσωτερικού κόσμου των άλλων (συναισθήματα, διαθέσεις, κίνητρα, προθέσεις), συνεργασίας και επικοινωνίας
- Ενδοπροσωπική νοημοσύνη (Intrapersonal Intelligence): η ικανότητα αντίληψης των συναισθημάτων του εαυτού.
- Φυσιοκρατική νοημοσύνη (Naturalistic Intelligence): η ικανότητα διάκρισης διαδικασιών της φύσης.
Τα τελευταία χρόνια το σχολικό περιβάλλον αναγνωρίζεται ως ένας σημαντικός παράγοντας για τη συναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού. Τα σχολεία, όπως τονίζεται από την Ahn (2005),
αποτελούν σημαντικά κοινωνικά περιβάλλοντα όπου τα παιδιά έχουν ευκαιρίες να γνωρίσουν τα συναισθήματα τους εξαιτίας της αλληλεπίδρασης που αναπτύσσεται μεταξύ των ίδιων των παιδιών αλλά και μεταξύ εκπαιδευτικών και παιδιών.
Ahh (2005)
Ειδικότερα για την προσχολική ηλικία αναφέρεται ότι, η κοινωνικόσυναισθηματική ανάπτυξη του παιδιού αποτελεί ένα χρήσιμο εργαλείο για να καταφέρει να επιτύχει στην ενηλικίωση (Ulutas & Omeroglu, 2007) καθώς οι πρώτες εμπειρίες που βιώνει μπορούν να συμβάλουν στο χτίσιμο μιας γερής βάσης που θα επηρεάσει και θα συμβάλει στον τρόπο που θα αντιμετωπίσει τον κόσμο γύρω του, για το υπόλοιπο της ζωής του (Cohen et al., 2005).
